Historia Lwowa w datach i wydarzeniach
XIII wiek – druga połowa lat czterdziestych, początek pięćdziesiątych. Pośród spustoszonych przez Tatarów grodów Ziemi Czerwieńskiej Daniło, książę Halicki i Wołyński (12011264) wznosi drewniany zamek na Górze Wysokiej, a pod nim zaczyna się organizować miasto wszystko dla syna Lwa.
1249 – pierwsza wzmianka o istnieniu miasta Lwowa.
1261 – zburzenie zamku i fortyfikacji Lwowa przez księcia Lwa na żądanie chana tatarskiego.
1301 – śmierć księcia Lwa. Pochowany w klasztorze Bazylianów w Ławrowie. Rządy jego córki Marii i jej męża Trojdena, Polaka z Piastów Mazowieckich. Po nich ostatni książę ruski.
1325 – Bolesław Trojdenowicz. Postanawia on przekazać Lwów swemu szwagrowi, królowi Kazimierzowi III, zwanemu później Wielkim.
1340 – śmierć Bolesława Trojdenowicza. Otruty przez Rusinów za sprzyjanie katolicyzmowi. Zmarł bezpotomnie. Pod koniec kwietnia tego roku Kazimierz, król Polski, pojawia się we Lwowie.
1356 – lokowanie nowego Lwowa na prawie niemieckim.
1360 – rozpoczęcie budowy Katedry Łacińskiej. Funduje ją Kazimierz Wielki (13101370).
1363 – początek istnienia biskupstwa ormiańskiego we Lwowie.
1370 – 1382 – Ludwik Węgierski przyłącza Lwów i Ruś Czerwoną do Węgier.
1379 – otrzymanie prawa składu.
1381 – pierwsza wielka pożoga w mieście.
1414 – Lwów siedziba arcybiskupstwa.
1455 – budowa murów miejskich.
1526 – Zygmunt I nadaje miastu herb.
1527 – płonie całe śródmieście. Po pożarze gruntowna renesansowa odbudowa, która czyni Rynek jednym z najpiękniejszych w tej części Europy. Przywileje dla obywateli miasta Polaków, Rusinów, Żydów, Ormian i Greków. Duża tolerancja religijna. Łagodzenie obyczajów i wyroków sądowych.
1537 – rokosz szlachty zgromadzonej na wojnę z Multanami – tzw. wojna kokosza.
1572 – początek budowy cerkwi Uspienskiej.
1574 – ukazuje się Apostoł w drukarni Iwana Fiodorowa.
1586 – papież Sykstus V w dowód życzliwości dla Lwowa, który nazwał catolicissima patria, pozwolił miastu używać własnego herbu. Różnił się on tym od herbu Lwowa, że lew w przednich łapach trzyma trzy pagórki oświecone gwiazdą.
1626 – Ormianie lwowscy przyjmują unię z Rzymem. Biskupstwo Ormiańskie istniało we Lwowie od XIV w., a tutejsi biskupi byli na przemian nestorianami i katolikami. Dopiero Mikołaj Torosowicz (vel Torosiewicz) po złożeniu wyznania wiary przed papieżem Urbanem VII został mianowany arcybiskupem.
1648 – Lwów oblegany przez 200 tyś. Kozaków i Tatarów pod wodzą Chmielnickiego, przywódcy kozackiego powstania. Odwaga i bogactwo ratują miasto. Okup w wysokości 65 tyś. dukatów powoduje odejście napastników.
1655 – następne oblężenie. Chmielnicki i Rosjanie pod Buturlinem. Znowu odważna obrona i okup 600 tyś. złotych polskich.
1656 – śluby Jana Kazimierza w Katedrze Łacińskiej przed obrazem Matki Boskiej obietnica reform społecznych w Rzeczypospolitej.
1658 – Nobilitacja Miasta Lwowa.
1661 – powstanie na mocy przywilejów Jana Kazimierza drugiego w kolejności najstarszego po wileńskim uniwersytetu we wschodniej części Europy. Nazwano go imieniem tego króla. Wszechnice praska i krakowska dominowały natomiast i promieniowały w Europie Środkowej.
1672 – 50-tysięczna armia pod wodzą Kapudara Baszy i atamana Doroszenki Wołosi, Turcy, Tatarzy i Kozacy chcą zdobyć gród pod Wysokim Zamkiem, broniony przez 3 tyś. zbrojnych. Wśród obrońców także Rusini (późniejsi Ukraińcy). Znowu zwycięża odwaga i resztki fortuny. Okup dla oblegających jednak zbyt mały muszą uzupełnić zakładnicy, jako poręczenie spłaty reszty długu.
1673 – umiera we Lwowie następca Jana Kazimierza, który abdykował rozgoryczony niezgodą w narodzie – Michał Korybut Wiśniowiecki, syn słynnego obrońcy Zbaraża, bohatera wojen kozackich, Jaremy.
1675 – Turcy pod Nuradynem, atakujący Lwów, rozbici w puch przez króla Jana III. Miejsce zwycięstwa nazwano Zniesieniem. Wyrosło tam potem wiele fabryk, m.in. słynna fabryka wódek i likierów SA Baczewski. Ta sama firma działa dziś na Zachodzie.
1695 – ostatni najazd tatarski zlikwidowany przez hetmana Jabłonowskiego, nazywanego przez królową Marysieńkę Sobieską – Diablonowskim.
1704 – pierwsza okupacja Lwowa. Szwedzi w czasie wojny przeciwko carowi Piotrowi i królowi polskiemu Augustowi z Saksonii, któremu przeciwstawili króla Stanisława Leszczyńskiego, niszczą uzbrojenie Lwowa, wysadzają na murach miejskich 171 dział.
1761 – ukończenie budowy soboru św. Jury.
1772 – 8 maja. Uroczyste nabożeństwo z okazji imienin króla Stanisława Augusta Poniatowskiego.
1772 – wrzesień. Pierwszy rozbiór Polski. Lwów, wraz z tzw. obszarem Galicji i Lodomerii (od Halicza i Włodzimierza, dawnych stolic książęcych), przechodzi w ręce austriackie. Protest rady miejskiej – królewskie miasto Lwów, otrzymawszy ongiś rozporządzenia gen. Hadika, aby wziąć udział przy instalacji carskiego ministra, wszelkimi sposobami starało się od tego uwolnić – niestety bezskutecznie”.
1776 – stały teatr niemiecki.
1777 – rozbiórka średniowiecznych obwarowań miejskich.
1786 – założenie cmentarza łyczakowskiego.
1794 – fundacja Józefa II, cesarza austriackiego, dla zniemczonego uniwersytetu.
1792 – założenie przez wybitnego patriotę polskiego, ukraińskiego księdza Michała Harasiewicza Towarzystwa Patriotycznego Polityków pozostaje ono w ścisły związku z insurekcją kościuszkowską. Młodzież śpieszy pod sztandary Kościuszki, a później do legionów generała Dąbrowskiego.
1800 – po ćwierćwieczu okupacji austriackiej we Lwi wie radca tajny von Birkenstock w raporcie do cesarza stwierdza, że nauczanie w języku niemieckim jest niemożliwe ponieważ ani nauczyciele (sic!), ani uczniowie językiem tym nie władają”.
1809 – kilka tygodni wolności, dzięki zwycięstwom księcia Józefa Poniatowskiego nad armiami Austriaków. W tym samym roku niestety układy Napoleon z cesarzem restytuują władzę austriacką we Lwowie, a p przegranej Napoleona w Rosji, kongres wiedeński utwierdza ten status aż do 1918 roku.
1811 – wychodzi pierwszy numer Gazety Lwowskiej.
1817 – założenie Ossolineum przez Maksymiliana Ossolińskiego (17481826).
1835 – ukończenie budowy nowego ratusza.
1842 – Teatr Skarbkowski. Tu występowali Paganii i Modrzejewska.
1847 – wykonanie wyroku przez powieszenie na Teofil Wiśniewskim i Józefie Kapuścińskim na Górze Hyclowskiej, nazywanej odtąd Górą Straceń.
1830- 1848 – Lwów siedzibą konspiracji niepodległościowej. Powstają liczne loże masońskie i towarzystw o charakterze patriotycznym. Z tajnej drukarni Ossolineum wychodzą w dużych nakładach utwory rewolucyjną najwybitniejszych twórców narodowych. W tym ,, Księgę Narodu i Pielgrzymstwa Polskiego” – Adama Mickiewicza. Zwolniony z więzienia działacz polityczny Franciszek Smółka, twórca idei usypania Kopca Unii Lubelskiej wnosi w marcu 1848 roku adres do cesarza, domagają się w nim gwarancji praw dla narodu polskiego, słów; polskiego w szkołach i urzędach oraz zniesienia pańszczyzny i cenzury. Buntowniczy Lwów zostaje ukarany bombardowaniem z Cytadeli Góry”, dokonanym na rozkaz gen. Hammersteina, dowódcy garnizonu. Ginie spalona umyślnie biblioteka uniwersytecka, grzebiąc około trzech czwartych bezcennych zbiorów. Ocalało zaledwie 14 tyś. tomów. Metodą divide et impera (dziel i rządź) pragnie się skłócić Polaków z Ukraińcami, nagle wprowadzając jako obowiązkowy jeżyk ukraiński do szkół średnich, a czyniąc nadobowiązkową – polszczyznę.
1850 – linia kolejowa do Czerniowiec.
1851 – początek budowy dworca kolei wiedeńskiej.
1855 – cholera we Lwowie (1831,1849).
1858 – wprowadzenie gazowego oświetlenia miasta.
1860 – Franz Joseph zapowiada ustrój konstytucyjny dla Galicji. Spowoduje on w następnym półwieczu lawinowy rozwój kultury i oświaty polskiej, ale także kultur i oświaty innych narodów zamieszkujących obszar Galicji.
1861 – powstaje linia kolejowa Lwów-Kraków.
1863 – filia powstańczego Rządu Narodowego we Lwowie. Uzbrojona młodzież przekracza kordony zaboru rosyjskiego, wędrując na pola bitew Powstania Styczniowego. Władza lwowska ogłasza stan oblężenia. Aresztowania i deportacje. Rozpacz społeczeństwa z powodu klęski. Wanda Monne, młodziutka patriotka, wdziewa pierwsza żałobne szaty, dając tym przykład reszcie społeczeństwa. W jej domu szyto mundury powstańcze. Jej narzeczony, wielki artysta-malarz, Artur Grottger, przygotowuje swe patriotyczne cykle obrazów, które w tych romantycznych czasach wstrząsają Polakami i całą kulturalną Europą. Cykl Wojna” zademonstrował na Wystawie Światowej w Paryżu, tuż przed swą przedwczesną śmiercią. Dzieło zostało zakupione przez cesarza Franciszka Józefa i wystawione publicznie w jego węgierskiej posiadłości, w zamku Goedoeloe, pod Budapesztem. Z początku okupacji austriackiej Lwów wyludniał się i liczył w 1772 roku 30 tyś. mieszkańców, w 1870 miał ich już 87 tyś.
1868 – założenie towarzystwa Prosvita.
1870 – wprowadzenie samorządu autonomicznego.
1894 – pierwszy telefon, pierwszy tramwaj elektryczny w mieście. Odsłonięcie pomnika Jana Kilińskiego w Parku Stryjskim. Krajowa Wystawa Powszechna. Na niej Panorama Racławicka.
1900 – otwarcie Teatru Wielkiego zbudowanego w stylu neorenesansu, wg projektu Z. Gorgolewskiego. Pierwszy dyrektor Tadeusz Pawlikowski. Wprowadzenie elektryczności.
1901 – centralny wodociąg w Woli Dobrostańskiej 29 km na zachód od Lwowa.
1906 – Towarzystwo Miłośników Przeszłości Lwowa. Pierwszy prezes wybitny historyk L. Kubala.
1910 – Lwów liczy 206 tysięcy mieszkańców. W tym wyznania rzymskokatolickiego 51,7 proc., greko-katolików (unitów) 17,1 proc., Żydów 29 proc., reszta innych. Językowo: Polacy 85,8 proc., Rusini (Ukraińcy) 10,8 proc., Niemcy 3 proc. Reszta inni.
1914 – wkroczenie po pierwszych bitwach wojny światowej wojsk rosyjskich (3 września).
1918 – obrona Lwowa najboleśniejsza i najniewdzięczniejsza dla Polaka walka z pobratymcami, podszczutymi do bratobójczego konfliktu przez wspólnego nieprzyjaciela”. Cmentarz, który wyrósł z ofiar tej bratobójczej wojny dał początek kultowi Nieznanego Żołnierza. Do grobu pomnika w Warszawie, symbolizującego miejsce wiecznego spoczynku obrońców ojczyzny, złożono na ówczesnym Placu Saskim (późniejszym Józefa Piłsudskiego, dziś Plac Zwycięstwa) prochy jednego z nieznanych obrońców Lwowa. Tak właśnie zainaugurowano Grób Nieznanego Żołnierza w wolnej już Polsce. Jedynym miastem, które z rąk Józefa Piłsudskiego, marszałka Polski, otrzymało najwyższe, najbardziej liczące się odznaczenie bojowe Krzyż Virtuti Militari był Lwów. ,,Ja najstarszy kawaler wręczam to odznaczenie najmłodszemu z kawalerów Lwowowi”. Ale lwowianie, jak zresztą i cały świeżo z martwych powstały kraj nie mogli w pełni korzystać z wolności. Trwała jeszcze wojna z Rosją Radziecką. Większość wojsk rozgrywała wielką zwycięską bitwę o Warszawę. Garstka obrońców Lwowa walczyła natomiast koło miejscowości Zadwórze z przeważającymi oddziałami Armii Konnej Budionnego, której komisarzem politycznym był sam Stalin. Zadwórze nazwano polskimi Termopilami, skuteczność obrony okupili Iwowiacy śmiercią, padło ich 318 na około 400 walczących.
1921 – z radością po zawarciu pokoju i wytyczeniu wschodniej granicy Lwów powitał Targi Wschodnie. Wojenne bohaterstwo miały odtąd zastąpić działania pokojowe. Był to powrót do wielkiej handlowej roli, jaką w historii pełniło miasto pod Wysokim Zamkiem roli, której celem była przyjaźń i dobrobyt. Te Targi odwiedzało rokrocznie kilkaset tysięcy osób, w tym kupcy z całego świata. Ostatnim tragicznym akcentem bratobójczych zmagań była podczas otwarcia pierwszych Targów Wschodnich próba zamachu na marszałka Józefa Piłsudskiego, dokonana przez Ukraińca, niejakiego Fedaka. Marszałek wyszedł bez szwanku, ranny od kuł został ówczesny wojewoda Grabowski. Historia tego zamachu jest dziś prawie zupełnie zapomniana.
1929-1930 – rozpoczyna działalność Polskie Radio Lwów, zasięg radiostacji wynosił około 120 km. Maszty postawiono na nowym Lwowie.
1939 – napad wojsk hitlerowskich na Polskę. Lwów bombardowany. Pierwsze zniszczenia na ulicach dzielnicy dworcowej, także i w Śródmieściu, i na Łyczakowie. Miasto zostaje wkrótce oblężone przez Niemców i jak zwykle broni się zacięcie, mimo że patrole wroga przekraczają rogatki. 17 września w granice Polski zgodnie z tajnymi klauzulami układu Ribbentrop-Mołotow wkracza Armia Czerwona. 22 września dowódca obrony Lwowa generał Langner czuje się zmuszony do poddania miasta tej armii. Polska zostaje nazwana przez stalinowskiego ministra bękartem traktatu wersalskiego. Wymazano ją z mapy Europy.
1940 – Lwów i Małopolska Wschodnia włączone do ZSRR w ramy Ukraińskiej Republiki Rad. Terror stalinowski. Aresztowania oficerów polskich, wkrótce NKWD-owska zbrodnia katyńska. Wywozy ludności w głąb Rosji. Aresztowania i deportacje polskich intelektualistów, pisarzy. Wywozy te objęły także ludzi związanych z PPS-em (dlatego wywożono kolejarzy i tramwajarzy, należących przeważnie do tej zasłużonej partii. A więc i robotnicze rodziny cierpiały obok urzędniczych i wojskowych). Ofiary tych poczynań idą w setki tysięcy osób. Do Gorbaczowowskiej pierestrojki istniał zakaz pisania o tych sprawach. Ujawnił to w 1989 r. w swym marcowym numerze organ Wydziału Historii Akademii Nauk ZSRR.
1941 – koniec flirtu Stalina z Hitlerem. Pancerne armie niemieckie odnoszą sukcesy po zaskakującym ataku na armie radzieckie. Gwałtowne walki o Lwów. Silne bombardowania miasta. Dawaj nazad: ucieczka oddziałów wojskowych i władz radzieckich, nie przygotowanych należycie do wojny. Uciekając NKWD morduje więźniów Polaków. Także i Ukraińców w Brygidkach i na Łąckiego. Triumfalne wkroczenie Niemców. A zaraz, w dwa dni potem, wymordowanie polskiej elity intelektualnej: ponad 20 profesorów uczelni lwowskich i ich rodzin oraz przyjaciół. Utworzenie obozu Janowskiego, w którym zabito około ćwierci miliona ludności żydowskiej. Obóz Janowski był również Arbeitzwangslagrem (miejscem przymusowej pracy) Polaków, Ukraińców. Trzymano tam nawet volksdeutsch-ów, wywożąc później do obozów koncentracyjnych. W sumie we Lwowie i otaczających go terenach wymordowano ponad 700 tysięcy osób różnej narodowości. W tym także i Włochów, którzy stacjonowali we Lwowie najpierw jako niemieccy sprzymierzeńcy. Stacjonowali tu także Słowacy (z armii księdza Tiso, premiera marionetkowego rządu) oraz Węgrzy. Żołnierze wszystkich formacji wojskowych, z wyjątkiem Niemców, zachowywali się poprawnie, a nawet przyjaźnie odnosili się do Polaków.
1944 – lipiec. Armia radziecka powraca do Lwowa po zwycięskiej bitwie. Wyzwalają miasto uprzedzając tym wkroczenie Rosjan – żołnierze AK, w ramach akcji Burza”. Polskie, a potem polskie i radzieckie sztandary na ratuszu. Na ulicy Batorego jako symbol klęski wspólnego wroga dwa spalone czołgi hitlerowskie z wypalonymi na mumie ciałami poległych żołnierzy. Wstrząsający widok. Znowu deportacja NKWD – Polaków (AK-owców), Ukraińców, Żydów. Sytuacja i atmosfera skłania do pół-przymusowej repatriacji, która odbywa się w latach 1944-45. Wyjeżdża kościół, teatr polski z ul. Jagiellońskiej, wokół którego skupiała się cała inteligencja i młodzież, rzemieślnicy i robotnicy oraz chłopi. Niektórym Polakom, wywiezionym lub więzionym, udało się przejechać na stronę polską nawet kilka lat później. Wielu jednak po dziś dzień pozostaje poza Ojczyzną na ogromnych obszarach ZSRR.
1946 – likwidacja cerkwi unickiej.
1989 – odnowienie cerkwi unickiej.
1990 – we Lwowie władze obejmuje wolny samorząd.
2009- mój ostatni pobyt we Lwowie